Syfilis

Syfilis (of lues) wordt veroorzaakt door de bacterie Treponema pallidum en is een seksueel overdraagbare aandoening (SOA).
De ziekte kan bij zwangerschap na de tiende week via de placenta op de ongeboren vrucht worden overgedragen. Men spreekt dan van congenitale syfilis. Het kind kan dood ter wereld komen. Baby's die blijven leven, ontwikkelen symptomen van zowel het vroege als het late stadium van syfilis.

Verspreidingsgebied
Hoewel een aandoening als syfilis wereldwijd een groot gezondheidsprobleem is, komen SOA's het meest voor in de derde wereld. Syfilis treft vooral jongeren tussen 15 en 30 jaar, vaker in steden dan op het platteland.

Oorzaak
De infectie kan worden overgebracht:

• door vaginale, anale en orale seks zonder condoom (besmetting op deze manier is het meest gebruikelijk);
• wanneer een zweer (sjanker) of slijm afscheidende wond die het gevolg is van syfilis, in aanraking komt met een wondje of kloofje in de huid van een gezond persoon;
• via de placenta van een geïnfecteerde vrouw op de ongeboren vrucht;
• Mensen die onveilig vrijen (sex zonder condoom), vooral met een onbekende partner, lopen het grootste risico.

Verschijnselen
Veel symptomen van syfilis zijn niet te onderscheiden van die van andere ziekten. 
De incubatietijd (periode tussen besmetting en het optreden van de eerste symptomen) is gemiddeld twee tot vier weken, maar kan uiteenlopen van negen tot negentig dagen.

Syfilis kent drie stadia: het primaire, het secundaire en het tertiaire. Tijdens de eerste twee stadia, die elk meestal één tot twee jaar duren, kan de patiënt anderen infecteren. Vergevorderde syfilis (langer dan vijf jaar aanwezig) is gewoonlijk niet meer besmettelijk. Als syfilis niet wordt behandeld, worden de drie stadia doorlopen.

Primaire stadium
Tijdens het primaire stadium treden de volgende symptomen op:

• pijnloze zweren, sjankers genaamd, verschijnen op de plaats van infectie, bijvoorbeeld de geslachtsdelen, de anus, het rectum, de mond of de vingers;
• de nabijgelegen lymfeklieren zetten enigszins op;
• de zweren genezen na vier tot acht weken.

Mensen die onveilig vrijen (sex zonder condoom), vooral met een onbekende partner, lopen het grootste risico.

Secundaire stadium
Het secundaire stadium begint zes tot acht weken later en wordt gekenmerkt door:

• huiduitslag over het hele lichaam, met name op de handpalmen en de voetzolen;
• opvallende zwelling van de lymfeklieren;
• pijnloze zilverachtige zweren op het slijmvlies aan de binnenkant van de geslachtsdelen, de mond en de keel;
• verhoging / koorts;
• onwelzijn (malaise);
• gebrek aan eetlust.

Het tweede stadium kan maandenlang aanhouden. Indien onbehandeld komt de ziekte daarna in de latente fase.

Tertiaire stadium
Verschijnselen van het derde stadium zijn onder meer:

• knobbels op de huid, botten of lever (zogeheten gummata);
• afwijkingen aan het hart en de hersenen.

Congenitale syfilis kenmerkt zich door:

• een doodgeboren kind of de volgende vroege of late symptomen;
• vroege symptomen, waaronder slijm afscheidende zweertjes en blaasjes bij de pasgeborene en aandoeningen van de botten, gewrichten, lever, nieren en andere organen;
• late symptomen (die zich later manifesteren omdat de ziekte jarenlang latent kan blijven), waaronder afwijkingen aan het gebit, de botten of het zenuwstelsel en blindheid of doofheid.

Van bijna ieder orgaan kan in het tertiaire stadium bovendien het weefsel worden aangetast.

Diagnose
Op basis van de symptomen kan de arts syfilis vermoeden. Een definitieve diagnose kan worden gesteld door microscopisch onderzoek en screeningtesten op antilichamen.

Behandeling
Er kunnen verschillende antibiotica worden voorgeschreven tegen de ziekte. De kuur duurt ongeveer drie weken. Een doeltreffende behandeling in het eerste stadium voorkomt dat de ziekte het tweede en het derde stadium bereikt. De infectie moet worden gemeld bij de gezondheidsdienst, met het oog op opsporing en behandeling van seksuele partners. Na drie, zes, twaalf en vierentwintig maanden wordt het bloed opnieuw onderzocht om er zeker van te zijn dat de infectie geheel en al is genezen.

Voorkomen
Vrij veilig:

• geen geslachtsgemeenschap met onbekenden, zeker niet zonder condoom;
• een monogame seksuele relatie - geslachtsgemeenschap met één enkele (bekende) partner - is misschien wel de beste voorzorgsmaatregel;
• condooms beperken het risico van een seksueel overdraagbare aandoening, maar die moeten dan wel correct en bij elke gelegenheid worden gebruikt;
• alcohol en drugs zijn gevaarlijk omdat deze het correct gebruik van voorbehoedsmiddelen en juiste beslissingen in de weg kunnen staan.

Bepaald seksueel gedrag brengt risico's met zich mee als dit onbeschermd -dus zonder condoom, of bij onjuist gebruik ervan- gebeurt:

• seks met wisselende partners;
• seks met iemand die een seksueel overdraagbare aandoening heeft;
• seks met een onbekende;
• seks met een homoseksuele of biseksuele partner als deze ook wisselende contact heeft gehad;
• seks zonder condoom met een partner die een verhoogd risico loopt.

Wie al met syfilis is besmet, moet het volgende doen:

• naar de huisarts of het plaatselijke consultatiebureau voor geslachtsziekten gaan;
• van elk seksueel contact afzien tot het geheel genezen is;
• iedereen met wie u geslachtsgemeenschap heeft gehad, waarschuwen; de betreffende personen moeten zich namelijk laten onderzoeken;
• de voorgeschreven antibioticakuur afmaken.