Uitvinder van het condoom

In 1717 schreef de Engelse arts Daniel Turner in zijn boek Syphilis, A Practical Treatise on the Veneral Disease: "Het 'Condum' is het beste, zoniet het enige preservatief dat onze libertijnen tot op heden hebben gevonden. Maar omdat het het gevoel zo vermindert, heb ik sommigen van hen horen beweren dat ze liever syfilis riskeren, dan een verbintenis aan te gaan cum Hastis sic clypeatis - met de lans aldus omhuld."
Turner was de eerste die het woord condoom gebruikte. Als mogelijke uitvinder noemde hij onder meer een zekere dr. Condun of Condom.

Talloze taalkundigen hebben sindsdien geprobeerd te achterhalen wie deze dr. Condom was. Volgens oude medische en encyclopedische naslagwerken was dr. Condom werkzaam aan het hof van de Britse vorst Karel de Tweede. Deze regeerde van 1660 tot 1685 en hield er veel minnaressen op na. Charles kreeg te veel onwettige kinderen en wilde hier iets tegen doen.

Nu had de Italiaanse anatoom Gabriël Fallopius al in 1564 de uitvinding wereldkundig gemaakt van een klein linnen hoedje dat met een beetje spuug of lotion "op het hoofd van de roede" moest worden geplaatst. Dr. Condom nu kwam met een dichtgeknoopte dierendarm en was daarmee de uitvinder van het volledig bedekkende darmcondoom. Koning Karel (Charles) II van Engeland zou zo te spreken zijn geweest over deze vondst dat hij dr. Condom in de adelstand verhief. Maar, zo vervolgt het verhaal, de arme dokter werd zo met het naar hem genoemde preservatief gepest, dat hij zich genoodzaakt zag zijn naam te veranderen.

Moderne taalkundigen zetten vraagtekens bij deze verklaring. Zij achten het waarschijnlijker dat condoom is afgeleid van het Latijnse condomare dat "volledig temmen, intomen" betekent. Dit is inderdaad de meest waarschijnlijke verklaring. Anderen houden het, tegen beter weten in, toch op dr. Condom, hoewel archiefonderzoek geen spoor van hem heeft opgeleverd.

Hoe het ook zij: de kans is klein dat dr. Condom echt de uitvinder is van het condoom. Mogelijk heeft hij het gebruik ervan gepropageerd, maar de meeste medisch-historici geloven tegenwoordig in de zogeheten slachthuis-theorie. Die houdt in dat deze creatieve toepassing van de dichtgeknoopte dierendarm ooit bij toeval is ontdekt door een onbekende arbeider van een slachthuis.

Opmerkelijk is wel dat Engeland tegen het einde van de 18de eeuw een van de grootste producenten van condooms was. Casanova noemt het preservatief in zijn memoires dan ook afwisselend ,,un vêtement Anglais qui me met l 'âme en repos" (een Engels kledingstuk dat de ziel rust geeft) en een ,,redingote [een geklede, lange jas] anglaise'. De Engelsen kaatsten dit compliment terug en spreken nog altijd van een French letter.

Lees meer over de geschiedenis van condooms.

_{bron: NRC}